آشنایی با کاربرد انواع فرز دندانپزشکی؛ صفر تا صد استفاده از فرزها!
- 13 آذر 1400
- 0 نظر ثبت شده
- زمان مطالعه: 4 دقیقه
فرز دندان پزشکی، یکی از تجهیزات دندانپزشکی پرکاربرد هستند. فرزهای دندانپزشکی در واقع مته‌های چرخنده کوچکی هستند که به هندپیس متصل شده و وظیفه برش بافت سخت دندان را برعهده می‌گیرند. البته تنها کاربرد این تجهیزات برش بخشی از دندان نیست، فرزهای دندانی انواع گوناگونی دارند که دندانپزشک با توجه به نیاز خود در حین عملیات از آن‌ها جهت برش، ساییدن، کندن و نسج دندان‌ها استفاده می‌کند. از طرف دیگر، فرزها ابزارهای مناسبی جهت صاف کردن و برداشت اضافه مواد ترمیمی مانند آمالگام و کامپوزیت، هستند.
فرزهای دندانپزشکی در جنس‌ها، سایز و اشکال گوناگونی ساخته می‌شوند که وابسته به متد درمانی انتخاب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. آشنایی با کاربرد انواع فرز دندانپزشکی و انتخاب درست آن‌ها می‌تواند باعث بالا رفتن کارایی دندانپزشک و همچنین راحتی بیمار شود.
کاربرد انواع فرز دندانپزشکی در عملیات گوناگون!
چرخنده‌های دندانپزشکی که قادرند با سرعتی معادل 4000 بار در ثانیه بچرخند، مهم‌ترین اجزای یونیت یک دندانپزشک هستند. صدای فرزها را می‌توان اصلی‌ترین عامل استرس و حس بد بیماران دانست. اما باید در نظر داشت که این فرزها به دلیل کاهش اصطکاک بین سطح دندان و پیشگیری از آسیب رسیدن به عصب‌ها سرعت چرخش بالایی دارند.
نکته جالب مساله اینجاست که فرزها چگونه می‌توانند با اتصال به هندپیس‌ها شروع به چرخش کنند؟ً! بدیهی است که هندپیس یا آنگل به تنهایی نمی‌توانند سبب چرخش فرز دندانپزشکی شوند؛ برای این کار آنگل‌ها و هندپیس‌ها روی وسیله‌ای به نام ابرموتور یا میکروموتور سوار می‌شوند تا بتوانند فرز را به حرکت درآورند.
انواع فرز دندانپزشکی از نظر جنس
همانطور که گفتیم، فرزهای دندانپزشکی را می‌توان از نظر جنس، شکل و کاربرد در عملیات به چند نوع مختلف تقسیم کرد. تنوع موجود در جنس انواع فرزها باعث شده که این تجهیزات در عملیات گوناگونی کاربرد داشته و برای اهدف مختلفی مورد استفاده قرار بگیرند. در ادامه قصد داریم به بررسی انواع فرز دندانپزشکی از نظر جنس بپردازیم.
فرزهای استیل (فولادی)
ابتدایی‌ترین فرزهایی که در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گرفت، فرزهای استیلی بودند که برای اولین بار در سال 1891 راه به مطب‌های دندانپزشکی پیدا کردند. این نوع از فرزها هنوز هم به عنوان ابزارهای مقرون به صرفه و اقتصادی مورد استفاده دندانپزشکان قرار می‌گیرند. فرزهای فولادی فرزهای بسیار مناسبی برای آماده‌سازی حفره و تخلیه دنتین هستند که قادرند در سرعت پایین به خوبی عاج تراش دهند. زمانی که نوبت تراش نسج سختی مانند مینا می‌رسد، فرزهای استیلی به سرعت کند شده و شروع به لرزش می‌کنند؛ این لرزش و حرارت علاوه بر اینکه سبب ناراحتی بیمار می‌شود، کار را برای دندانپزشک نیز سخت‌تر می‌کند.
فرزهای کاربایدی
پس از اینکه دندانپزشکان به کار با فرزهای استیلی عادت کردند، نوع دیگری از فرزها در سال 1947 تولید شدند که در مقایسه با نسل قبل بسیار سریع‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر بودند. استقبال از فرز کارباید به دلیل اینکه از فلزی سه برابر سخت‌تر از فولاد، تنگستن، ساخته شده بودند بسیار بیشتر شد.
وجه تمایز اصلی فرزهای کاربایدی با فرزهای فولادی، مقاومت آن‌ها در دمای بالا و سختی تنگستن است که سبب ایجاد برش‌های تیز می‌شود. از طرف دیگر تنگستن سبب می‌شود نسج سخت دندان به راحتی، بدون کند شدن فرز، برداشته شود. فرزهای کاربایدی برخلاف انواع دیگر فرزها، مانند فرزهای الماسی، قابل استفاده برای چندین بار نیز هستند که همین وجه تمایز، آن‌ها را نزد دندانپزشکان بسیار محبوب می‌کند.
البته باید توجه داشت که فرزهای کارباید تمایل به شکست بسیار بالایی دارند و به همین دلیل دندانپزشک باید در سرعت بالا از آن‌ها استفاده کند. کاربرد اساسی این نوع از فرزها در عملیات‌های گوناگون، جدا کردن مواد ترمیمی مانند کامپوزیت‌های هیبریدی است که در پایان کار نتیجه‌ای بسیار تمیز و کم خطا به ارمغان می‌آورد.
فرز کاربایدی را می‌توان عضو جدانشدنی عملیات‌هایی که در آن‌ها نیاز به آماده‌سازی حفره‌های دندانی، تکمیل سطوح ترمیم، جداسازی مواد قدیمی پرکننده، ایجاد فاصله بین دندان‌های چسبیده و… دانست. آخرین نکته‌ای که درباره این فرزها وجود دارد، نوع بریدگی تیغه آنهاست؛ فرزهای کاربایدی و استیلی معمولا به دوصورت ساده و دارای بریدگی‌های عرضی طراحی و تولید می‌شوند که قدرت برندگی نوع دوم بسیار بیشتر است.
فرزهای الماسی
نوع سوم از فرزهایی که در مطب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، فرزهایی هستند که از چسباندن ذرات ریز زاویه‌دار و نوک‌تیز، مانند الماس که جنس سختی دارند، روی قسمت سر فرز ساخته شدهاند. می‌دانیم که هر فرز نسبت به نوع کاربردش در عملیات‌های گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرد، فرز الماسی اغلب با اتصال به هندپیس‌های High Speed یا همان توربین‌ها، جهت تراشیدن بافت مقاوم و سخت دندان به کار می‌روند.
بیشتر نگرانی دندانپزشکان از خراب شدن این ابزارها پس از چندین بار استفاده است؛ فرزهای الماسی برخلاف تصور عموم، طول عمر زیادی دارند البته درصورتی که به طرز درست و اصولی از آن‌ها استفاده شود! این نوع از فرزها به دلیل تفاوتی که در نحوه بریدن ذرات دارند؛ برای برداشت اجسام شکننده مانند مینا و سرامیک بسیار مناسب‌اند. این درحالی است که فرزهای تیغه‌دار کارباید در تراشیدن سطوح کشسان مانند عاج دندان بسیار موثر عمل می‌کنند. دندانپزشکان قادرند نسبت به نیاز و متد درمانی‌شان، فرزهای الماسی با درجه زبری و سختی از درجه زبری نرم (38 الی 44 میکرون) تا بسیار سخت (125 الی 150 میکرون) را انتخاب کنند.
فرزهای سرامیکی
تا اینجا کاربرد انواع فرز دندانپزشکی الماسی، کاربایدی و استیلی را دانستیم؛ حالا نوبت به فرزهای سرامیکی و جایگاه آن‌ها در عملیات‌های درمانی می‌رسد. رایج‌ترین استفاده فرزهای سرامیکی در ترمیم دندان‌هایی است که نیازمند حذف کامل انامل، مواد ترمیمی و پوسیدگی هستند. بهترین مزیت فرزهای سرامیکی این است که تمامی این موارد را با ایمنی بالا و بدون ریسک انجام می‌دهند. دندانپزشکان هنگام استفاده از این فرزها خیالشان راحت است که احتمال آسیب رساندن به مینا و قسمت سالم دندان بسیار کم است. از طرف دیگر این فرزها مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند و برای برداشت پوسیدگی بسیار بهتر از سایر فرزها عمل می‌کنند.
فرزهای پلیمری
یکی از ریسک‌های عملیات ترمیم دندان این است که هنگام برداشت پوسیدگی با انواع فرزهای کارباید یا سرامیکی، ممکن است پالپ باز شده و مقداری از اضافی نسج برداشته شود. از زمانی که فرزهای پلیمری راه به بازار پیدا کردند؛ احتمال این خطا به حداقل رسید. این نوع از فرزها، ابتدا برای برداشت پوسیدگی‌های عمیق مورداستفاده قرار گرفتند که پلاستیک استفاده شده در آن‌ها در سرعت‌های بالای 1000 دچار تخریب شد. پس از این تجربه ناموفق، نسل دوم فرزهای پلیمری از جنس پلاستیک مرغوب ساخته شدند که در سرعت بالای 4000 دور نیز عملکرد مناسبی از خودشان نشان می‌دادند. این فرزها قادرند بدون آسیب رساندن به نسج سالم دندان، قسمت پوسیده را برش دهند.
انواع فرز دندانپزشکی از نظر میزان زبری
می‌دانیم تنها جنس فرز نیست که معیار انتخاب دندانپزشکان قرار می‌گیرد، یکی از اصلی‌ترین مواردی که دندانپزشک هنگام خرید فرز به آن توجه می‌کند، میزان زبری آن است. این میزان براساس استانداردهای جهانی تعیین شده و با یک نوار رنگی روی بدنه فرز قابل تشخیص است. بیشتر فرزها دارای نوار سبز، آبی و مشکی هستند؛ از فرزهایی که نوار زرد و قرمز دارند اغلب در عملیات ترمیم‌های کامپوزیتی و برخی پروتزها استفاده می‌شود.
- نوار سفید: میزان نرمی بسیار زیاد
- نوار زرد: نرمی زیاد
- نوار قرمز: نرم
- نوار آبی: استاندارد
- نوار مشکی: زبر
- دو نوارد مشکی: میزان زبری بسیار زیاد
انواع فرز دندانپزشکی از نظر شکل Head
اصلی‌ترین معیار تعیین کاربرد انواع فرز دندانپزشکی، شکل Head آنهاست. فرزها در اندازه و نوع Head با هم متفاوت‌اند که در ادامه به بررسی رایج‌ترین انواع فرزها از نظر فرم سرشان می‌پردازیم. اول از همه باید بدانید که طراحی این بخش از فرزها به دو نوع انجام می‌گیرد:
- تنها دیواره‌ها تیغه برنده دارند و قسمت انتهایی صاف است.
- تنها قسمت انتهایی تیغه دارد و دیواره‌ها صاف هستند.
فرز با Head کروی شکل یا گرد
آماده‌سازی حفره‌های دندانی، ایجاد آندرکات‌ها و آماده‌سازی کانال، رایج‌ترین استفاده فرزها با Head کروی شکل است. از طرف دیگر این نوع از فرزها، جهت تراش شیارها، تعبیه‌گیر ثانویه حفره‌های ترمیمی و همچنین پوسیدگی‌های عمیق مورد استفاده قرار می‌گیرند.
فرز با Head گلابی شکل
کاربرد اساسی فرزهای گلابی شکل در تراش حفره‌های کلاس یک آمالگام و تراش ترمیم‌های گلدفویل است.
فرز با Head استوانه‌ای شکل
در بررسی کاربرد انواع فرز دندانپزشکی، پرکاربردترین فرزها را می‌توان فرزهای استوانه‌ای شکل دانست. این نوع از فرزها، در تراش دندان و ایجاد دیواره‌های صاف و موازی به کار می‌روند. عدم وجود آندرکات در ترمیم‌های غیرمستقیم از ضروری‌ترین نکات درمان است. این نوع از فرزها در دو نوع ساده و با بریدگی‌های عرضی در دسترس دندانپزشکان قرار می‌گیرند.
فرز با Head مخروطی
فرزهای مخروطی شکل نیز مانند فرزهای استوانه‌ای برای تراش دیواره‌ها، برداشت پوسیدگی و صاف کردن دیواره حفره‌ها به کار می‌روند. این نوع از فرزها در دو نوع ساده و با بریدگی‌های عرضی طراحی و تولید شدهاند.
فرز با Head مخروطی معکوس
کاربرد انواع فرز دندانپزشکی با Head مخروطی معکوس، ایجاد آندرکات و دیواره‌های متقارب است. نکته مهمی که هنگام کار با این فرزها باید در نظر داشته باشید، رعایت اصول و احتیاط است. فرزهای مخروطی معکوس به دلیل شکل و فرم خاصی که دارند، تمایل زیادی به برداشت بیش از حد نیاز نسج در دیواره مجاور پالپ از خود نشان می‌دهند.
سخن آخر
همانطور که مشاهده کردید در این مقاله به بررسی کاربرد انواع فرز دندانپزشکی و نحوه کار با آن‌ها در عملیات گوناگون پرداختیم. فرزها را می‌توان به عنوان حیاتی‌ترین ابزارها در مطب‌های دندانپزشکی شناخت. مجموعه سلامت تجهیز لطیفی با داشتن سال‌ها سابقه در زمینه فروش انواع ابزارآلات دندانپزشکی، از معتبرترین برندهای جهانی، آماده ارائه مشاوره رایگان و خدمات به شما دندانپزشکان عزیز می‌باشد.